فرزندان میرسید علی ( با اجازه از محقق گرامی سید اسحاق شجاعی)

نسل میرسیدعلی جد سادات بلخاب از سه فرزند او برجای مانده اند که عبارت باشند از فرزندان میرسید حسین و میرسید محمد و میرسید مراد. بخشی از سادات قریه های پای مزار و سیوک و مرغزار و کمرسادات و مرکز ترخوج و بسیار از سادات تگاب های سنگچارک از بازماندگان میرسید حسین و بخش دیگر از فرزندان میرسید محمد هستند.

فرزندان میرسیدعلی در همان اطراف و حظیره خودش مدفون هستند جز یکی به نام میرسید مراد که در قسمت شرقی دره بلخاب به خاک سپرده شده است و محل مراجعه و زیارت و برآورده شدن حاجات مردم است. نسل میرسید مراد در قریه های سرپل و میرسید مراد و قریه های دیگر اطراف جد خود زندگی می کنند. علامه شهید سید اسماعیل بلخی از نسل میرسید مراد بوده و در قریه سرپل به دنیا آمده است. 

فرزندان میرسید علی پس از او راه پدر خود را ادامه دادند و پرچم دین و دانش را بردوش گرفتند. اولین عالمی که نام و مشخصات او تا انداز? ثبت شده است مرحوم سید مسعود بلخی است. او از قریه مرغزار بوده و ظاهرا در حوزه علمیه مشهد درس خوانده و به بلخاب بازگشته و به ارشاد و هدایت مردم پرداخته است. گرچه ما از تولد و وفات و فعالیت های علمی و دینی او اطلاع دقیقی نداریم.  

عالم؛ گسترش دهند? دانش

اما چهره بسیار ماندگار و مؤثر از فرزندان میرسید علی و از دانشمندان بلخاب مرحوم سید حسین عالم است که در مشهد درس خوانده و خدمات بسیاری برای مردم افغانستان و دین اسلام و مذهب تشیع از خود به یادگار گذاشته است. او بدون شک در زمان خود آیت الله و مجتهد بوده و مقام علمی رفیع داشته است. مرحوم عالم فعالیت های خود را در دو میدان متمرکز کرده بود؛ اول در تأسیس مدارس دینی و حوزه های علمیه. ایشان هم در بلخاب و هم در یکه و لنگ و هم در دره صوف و مناطق دیگری از شمال افغانستان برای اولین بار مدارس علمیه و پژوهشگاه های دینی به راه انداخت. آن هم با خودیاری مردم آن مناطق.

به یاد داشته باشیم که ما از حدود صد سال پیش سخن می گوییم؛ زمانی که از مدارس و مکاتب جدید در شهرهای کوچک و حتی مرکز ولایات اثری نبود تا چه رسد به مناطق بسیار دوری چون بلخاب. در آن زمان مدارس دینی تنها مراکز سوادآموزی و دانش اندوزی در کشور بود. اگر در یک منطقه چند آدم باسواد پیدا می شدند، به برکت همین مدارس علمیه و تلاش و رنج عالمان چون مرحوم آیت الله عالم بود. درواقع این مدارس علمیه بودند که سواد و دانش را از نسلی به نسل دیگری انتقال می داد.

فعالیت دیگر مرحوم عالم تربیت شاگردان برجسته در کل افغانستان بود؛ آوازه فضل و دانش ایشان چنان گسترش یافته بود که جوانان مشتاق فراگیری دانش دینی از همه جای کشور برای استفاده از فضل و دانش او به بلخاب می آمدند و از خرمن تمام ناشدنی دانش او بهره مند می شدند. برخی از شاگردان او را که خود از نام آوران دین و دانش و از ستاره های پرفروغ و جاودان در کشور ما هستند نام می بریم: مرحوم آیت الله محمد امین افشار کابلی، مرحوم آیت الله سید محمدحسن رئیس، مرحوم آیت الله مقدس، مرحوم آیت الله سیدابوالقاسم بلخی فیلسوف و استاد در حوزه علمیه مشهد، مرحوم آیت الله حاج آخوند کوه بیرون بهسود و ...

از آیت الله عالم فرزندانی چندی برجای مانده است که برجسته تر از همه آیت الله سید محمد علی عالمی است. ایشان در نهضت مردم مسلمان افغانستان در سال 1357 ش بر ضد کودتای گروه های چپ، رهبری قیام مردم در شمال کشور را به عهده داشت و در میدان آوردن توده های  مردم نقش مفید و مؤثری ایفا کرد. چندین سال است که آیت الله عالمی برای تعمیر و بازسازی زیارت امام یحیی بن زید(ع) در سرپل تلاش می کند و مشغول خدمت است.

شمشیری؛ دشمن ستمگران

از دیگر شخصیت های علمی و دینی بلخاب یکی آیت الله سیدحیدر نجفی شمشیری بوده است. شمشیری پس از تکمیل تحصیلات دینی خود در نجف، به بلخاب باز گشت و به ارشاد مردم پرداخت. شمشیری مامای علامه سید اسماعیل بلخی بود. مرحوم سید قاسم خواجه پدر شمشیری نیز مرد عالم و شاعر و فاضل بود. این خانواده عموما ذوق و استعداد ادبی و شعری داشتند و علامه بلخی نیز آن را به ارث برده بود.

مرحوم آیت الله شمشیری از شجاعت و جرئت فوق العاده برخوردار بود. او برای مبارزه با حاکمان ظالم و متعصب مذهبی در منطقه و نیز خوانین و کسانی که احکام دینی را زیر پا می گذاشتند با شمشیر رو به رو می شد. همیشه هم شمشیری در کمر داشت. به همین دلیل به شمشیری معروف گردید.

از خدمات شمشیری که باید یاد آور شویم نقش ایشان در سال های سقوی است؛ در افغانستان به سال 1307خورشیدی که در آن سال بخشی از مردم در اعتراض به طرح های فرنگی مآبان? شاه امان الله خان اعتراض و دست به قیام زدند، سال سقوی گفته می شود. با قیام مردم به رهبری حبیب الله سقازاده معروف به بچه سقو، امان الله از کشور فرار کرد و قدرت به دست حبیب الله تاجیک افتاد. از آن طرف نادرخان پشتون با حمایت انگلیسی ها وارد کشور شد و قوم پشتون را برضد شاه تاجیک دعوت به مبارزه کرد و سرانجام حکومت حبیب الله را ساقط و خود به کرسی پادشاهی تکیه زد. این حوادث حدود یک سال به درازا کشید. در مدتی که معروف به سال سقوی است هرج و مرج و بی قانونی در کشور حاکم کردید. عده ای از فرصت سوء استفاده کرده به تهدید جان و ناموس و غارت جمعی اموال مردم دست زدند. جمعی دیگر از جاهلان متعصب به عقده گشایی های مذهبی و تجاوز به مناطق شیعیان مشغول شدند.

در این شرایط بود که شمشیری نقش خود را در دفاع از حریم مذهبی و جان و مال و ناموس مردم به خوبی انجام داد. او با یاری مردان شجاع بلخاب و اطراف آن، سپاهی فراهم کردند و با جنگ و فداکاری، متجاوزان را به شدت سرکوب و مناطق بسیاری را از وجود آنان تصفیه کردند. در آن مقطع، شمشیری رهبر شایسته برای شیعه و اهل سنت در شمال کشور بود.

آقای دَهَنَه؛ عرفان مجسّم

از دیگران عالمان نیک و خدمت گذار می توان از مرحوم آیت الله سید محمد دهنه معروف به آقای حاجی دهنه نام برد که انسانی به تمام معنا عارف و زاهد و خویشتندار بود. او نیز تحصیلات خود را در حوزه های علمیه خارج به پایان رسانده بود و شاگردان بسیاری در دانش و پرهیزگاری تربیت کرد. مردم بلخاب و مناطق دیگر شمال کشور، به آقای دهنه چون امام زاده ای باور داشتند؛ او را زیارت و از او تقاضای دعا می کردند. مردم، بیماران خود را پیش او می بردند و او با کشیدن دست به سر و صورت بیمار و متبرک کردن آب، برای آنان دعا می کرد.

مرحوم آقای دهنه اماکن عام المنفعه بسیاری در بلخاب ساخت؛ مانند مساجد، تکایا، منابر، زیارتگاه ها، حمام، سرک و ... که هنوز هم مردم از آن ها استفاده می برند. هنوز هم مردم قبر این عالم عارف را در کنار جدش میرسید علی زیارت می کنند.

از مرحوم آقای دهنه فرزندانی صاحب فضل و کمالی مانده است که برخی در حوزه های علمیه به سر می برند و برخی دیگر در داخل کشور مشغول خدمات مذهبی و اجتماعی برای مردم هستند. وجود این خانواد? دین و دانش، برای بلخاب خیر و برکات فراوانی داشته است.

عادل؛ گسترش دهند? عدالت

مرحوم حجت الاسلام سید محمد عادل از دیگر عالمان به نام بلخاب است؛ عالمی وارسته و خدمتگذار مردم و خیر خواه جامعه که با نفس پاک و عمل نیک خود برای بلخاب سرمشق و نمونه بود. از این بزرگوار نیز فرزندانی صالح و با سواد و فرهیخته ای برجای مانده است.

 چنان که در آغاز گفتیم بلخاب یک جزیره علمی و دینی است. بنا براین عالمان بلخاب تنها همین های نیستند که ما نام بردیم. عالمان برجسته و خدمت گذار و مؤثر زیاد داشته است که ما برای طولانی نشدن این نوشته از نام بردن و شرح و تفصیل آثار و خدمات آنان صرف نظر می کنیم و این کار را به فرصت دیگری می گذاریم؛ مانند حجج اسلام سید علی اصغر امینی، سید محمد مصباح، شیخ عبقری، آقای نجفی، شیخ برات و شیخ حسین از بیغوله.

البته بلخاب برخود می بالد که شخصیت ملی، مبارز، ادیب، سیاستمدار و مقاومی چون علامه سید اسماعیل بلخی را به دنیا آورده و به کشور و مردم افغانستان هدیه کرده است. این که ما در پیشانی نام عالمان بلخاب نام و یاد ایشان را نیاوردیم به این دلیل بود که باید به زندگی ایشان جداگانه پرداخته شود و این قلم در حد توان خود این کار را کرده است. کتابی به عنوان «ستاره شب دیجور» یادمان زندگی و شخصیت و مبارزات و آثار ایشان نزدیک به ششصد صفحه نوشته و در سال 1385 در تهران به چاپ سپرده ام. علاقه مندان می توانند به این کتاب جامع مراجعه کنند.    برگرفته از وبلاگ محترم سید اسحاق شجاعی http://10sh.blogfa.com/