ایا حجاب در صدر اسلام اجباری بود؟
سوال:
آیا در صدر اسلام حجاب اجباری بوده است و کسانی که حجاب را رعایت نمی کردند و سالخوردگان و پیروان سایر ادیان مجازات می شدند یا نه و آیا حجاب برای آنها اجباری بوده یا نه؟
پاسخ:
درپاسخ به این پرسش به پیشینه مختصری از حجاب در قبل و بعد از اسلام و بعد به صدراسلام می پردازیم. اطلاع تاریخی چندانی از مسئله حجاب ملل قبل از اسلام در دست نیست و لذا نمی توان در این مورد اظهار نظر حتمی کرد اما به گفته شهید مطهری قدر مسلم این است که قبل از اسلام در میان بعضی ملل حجاب وجود داشته است.[1]
اقوام و مللی مانند ایران باستان ، قوم یهود و هند ملزم به رعایت حجاب بودند اما در زمان جاهلیت عرب حجاب وجود نداشته و بوسیله اسلام پیدا شده است.[2] ویل دورانت راجع به قوم یهود می نویسد «اگر زنی به نقض قانون یهود می پرداخت : چنانکه مثلا بی آنکه چیزی بر سرداشت به میان مردم می رفت یا با مردان درد دل می کرد و یا ... مردحق داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد».[3]
همین نویسنده به وجود حجاب در ایران قدیم هم اشاره می کند.[4] و از مطالبش استفاده می شود که حجابی که در قوم یهود و ایران باستان معمول بوده است از حجاب اسلامی بسی سخت تر و مشکل تر بوده است.حال با این مقدمه به وضعیت حجاب در صدر اسلام می پردازیم . همانطور که گفته شد زنان در قبل از اسلام هیچ نوع حجابی نداشته اما با ورود اسلام به سرزمین عربستان تحول عظیمی در این باره رخ داد و آیات و روایات فراوانی در این موضوع بیان شد که به بعضی از آنها اشاره خواهد شد . عایشه همواره زنان انصار را این چنین ستایش می کرد : «مرحبا به زنان انصار ، همین که آیات سوره نور نازل شد یک نفر از آنان دیده نشد که مانند سابق بیرون بیاید ، سرخود را با روسریهای مشکی می پوشیدند گوئی کلاغ روی سرشان نشسته است».[5]
پس با توجه به این نکته که تمام اعمال و احکام درصدر اسلام مستند به قرآن و دستورات آن بوده است ما نیز در مسئله وضعیت حجاب در صدر اسلام با استناد به قرآن و آیات نورانی آن را بررسی می کنیم.
آنطور که از تاریخ استفاده می شود قبل از نزول آیات حجاب مسلمانان ملزم به رعایت حجاب نبودند اما با نزول این آیات که صریحادستور به رعایت حجاب می کند تمام مسلمانان حجاب را رعایت می کردند که به بعضی آیات بعد از دعوت از زنان و مردان برای حفظ چشم و دل خود از نامحرمان می فرمایند:«قل للمومنات یغضضن من ابصارهم و یحفظن فروجهن و لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن و لا یبدین زینتهن ...» یعنی ای پیامبر به زنان مومنه بگو دیدگان خویش فروبندند و زیورهای خویش را آشکار نکنند مگر آنچه که از آن پیداست و سرپوشهای خویش را برگردن خویش اندازند ...
درشاًن نزول این آیه اکثر مفسران مانند طبرسی ، علامه طباطبائی ، مکارم شیرازی و ... می گویند چون زنان عرب معمولا پیراهنهائی می پوشیدند که گریبانهایشان باز بود و روسریهای خود را بنحوی می گذاشتند که دور گردن و سینه را نمی پوشانید و قهرا گوش ها وجلوی سینه ها نمایان می شد. این آیه نازل شد و دستور داد که باید روسری ها را طوری ببندید که قسمتهای یاد شده پوشیده گردد و زنان مو و سینه و دور گردن وزیر گلوی خود را بپوشانند.[6]
در تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه مورد بحث آمده است «زنان مامور شده اند که روسریهای خود را برروی سینه خود بیفکنند تا دور گردن و موها و گوش و گوشواره ها پوشیده شود.»[7]
به هر حال این آیه در کمال صراحت حدود پوشش لازم را بیان می کند و این بیان نه به عنوان توصیه اخلاقی بلکه بصورت یک حکم شرعی و اجباری میباشد.
آیه دیگر که به این موضوع می پردازد آیه 59 سوره احزاب می باشد خداوند در این آیه می فرماید:
«ای پیامبر به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو که جلبابها(روسری های بلند ) خود را بر خویش فروافکنند که این کار برای اینکه (از کنیزان و آلودگان ) شناخته شوند و مورد آزار واذّیت قرارنگیرند بهتر است.»[8] و در این آیه هم خداوند زنان پیامبر و مؤمنان دیگر را به رعایت حجاب و پوشانیدن بدن و سروگردن امر می کند و باز این امر چیز اخلاقی و اختیاری نیست بلکه یک امر اجباری برای زنان می باشد.
روایات و شواهد دیگری از این آیه در صدر اسلام موجود است که همگی نشانگر رعایت حجاب توسط زنان می باشد. بعنوان نمونه در تاریخ نقل شده است که حضرت فاطمه زهرا (س) وقتی می خواستند به بیرون منزل و نزد پیامبر اکرم (ص) بروند از پوششهای خاصی مثل چادر و روپوش صورت استفاده می کردند.در جریان داستان غم انگیز غصب فدک آن حضرت با شکل خاصی از حجاب و پوشش برای دفاع از حق خویش از منزل به مسجد آمدند.راوی داستان شکل خاص حجاب حضرت را اینگونه توصیف نموده است :«لا نت خمارها علی راسها و اشتملت بجلبابها و اقبلت فی لمه من حفدتها و نساء قومها نطا ذیولها » آن حضرت هنگام خروج از منزل مقنعه را محکم برسر بستند و جلباب و چادر رابه گونه ای که تمام بدن آن حضرت را می پوشاند وگوشه های آن به زمین می رسید ،به تن کردند وبه همراه گروهی به مسجد حرکت نمودند،»[9]
پس ازاین جریان تاریخی هم استفاده می شود که زنان درصدر اسلام حجاب کاملی داشتند .
امادرموردزنان سالخورده قرآن این افرادرازقاعده حجاب مستثنی می کند ومی گوید :«والقواعد من النساءالافی یرجون نکاحا فلیس علیهن جناح...»[10] یعنی زنان از پا افتاده ای که امیدی به ازدواج ندارند می توانند لباس روی خود را برزمین نهند ، مشروط براینکه نخواهند خودنمائی بکنند درعین حال اگر جانب عفاف را رعایت کنند و خود را پوشیده دارند بهتر و خدا شنوا و دانا است .
پس طبق این آیه زنان سالخورده و پیر می توانند روسری خود را بردارند . و درصدر اسلام هم این زنان سالخورده ملزم به رعایت حجاب نبودند.
در مورد ادیان دیگری هم که در میان مسلمانان زندگی می کردند باید بگوئیم که اینها هم الزاماباید قوانین ظاهری اسلام را در اجتماعات و کوچه و بازار مسلمانان رعایت می کردند از جمله حجاب اسلامی که زنان ملزم به رعایت آن بودند ، از این گذشته ادیانی که در میان مسلمانان زندگی می کردند مثل یهود و مسیح اینها خودشان قائل به حجاب زن بودند و همانطور که گفته شد قبل از اسلام هم رعایت حجاب را می کردند.[11]
برای آگاهی بیشتر در این مورد مطالعه کتابهای مسئله حجاب شهید مطهری و حجاب شناسی حسین مهدوی زاده توصیه می شود.
اگر بی حجابی تمدن است پس حیوانات از همه متمدنتر هستند.
شهید مطهری
------------ --------- --------- ---------
[1] . شهید مطهری ، مسئله حجاب ، انتشارات صدرا ص 5.
[2] . همان ص 9.
[3] . ویل دورانت ، تاریخ تمدن علمی فرهنگی ، جلد 12 ، ص 30.
[4] . همان.
[5] . زمخشری ، الکشاف ، دار الکتاب العربی ، بیروت ، جلد 3 ص 231 / ذیل آیه 31 نور.
[6] . طبرسی ، مجمع البیان ، کتاب فروشی اسلامی ، جلد 5 ص 138 ذیل آیه 31 سوره نور - مکارم شیرازی ، تفسیر نمونه ، دارالکتب اسلامیه ، ج 14 ص 440 -طباطبائی ، المیزان ، دارالکتب اسلامیه ، ج 15 ص 126
[7] . همان.
[8] . مکارم شیرازی ، پیشین ، ج 17 ص 425
[9] . طبرسی ، الاحتجاج ، موسسه الاعلمی للمطبوعات ، ج 1 ص 98
[10] . سوره توبه ، آیه 60.
[11] . ویل دورانت ، تاریخ تمدن، علمی فرهنگی ،ج 12 ص 30.
کلمات کلیدی:
ساخته شده توسط Rodrigo ترجمه شده
به پارسی بلاگ توسط تیم پارسی بلاگ.
